0934.19.6789
Trong hệ thống Tín ngưỡng Thờ Mẫu Tứ Phủ của người Việt, Ông Hoàng Năm (hay Quan Hoàng Ngũ) là vị quan thứ 5 trong Thập vị Quan Hoàng. Ngài là một vị nam thần oai nghiêm, lẫm liệt, nhưng thân thế của ngài lại là một trong những chủ đề mang nhiều màu sắc huyền bí và có nhiều thuyết khác nhau nhất, hội tụ tinh hoa của cả truyền thuyết dân gian và lịch sử dân tộc.
Bài viết này sẽ tổng hợp hai truyền thuyết lớn nhất về ngài: một là Quan Lớn Tuần Tranh (Hải Dương) và hai là Tướng quân Hoàng Công Chất (Điện Biên). Trong hệ thống Quan Hoàng, ngài xếp sau Quan Hoàng Tư và đứng trước Ông Hoàng Lục, và cũng là một vị Thánh được tôn kính không kém Ông Hoàng Bảy Bảo Hà hay Ông Hoàng Mười.
Các Thuyết Lớn về Thân Thế Ông Hoàng Năm
Thân thế Ông Hoàng Năm có mấy thuyết chính?
Ông Hoàng Năm có 3 thuyết chính về thân thế: Thuyết 1 là Quan Lớn Tuần Tranh (Hải Dương), Thuyết 2 là Tướng quân Hoàng Công Chất (Điện Biên), và Thuyết 3 là một vị quan trên Thiên Cung không giáng trần.
Không giống như nhiều vị thánh khác có thần tích rõ ràng, Ông Hoàng Năm có ít nhất ba quan điểm về thân thế, thể hiện sự phong phú và giao thoa văn hóa vùng miền trong Đạo Mẫu.
Ông Hoàng Năm Tuần Tranh (Hải Dương)
Truyền thuyết Ông Hoàng Năm Tuần Tranh nói về điều gì?
Truyền thuyết này kể về việc ngài là một vị quan lớn ở Ninh Giang, Hải Dương, bị gian thần hãm hại và gieo mình xuống sông Tuần Tranh để chứng minh sự trong sạch. Sau khi mất, ngài rất hiển linh, được vua sắc phong và trở thành biểu tượng của công lý.
Đây là truyền thuyết phổ biến và lâu đời nhất, gắn liền với vùng đất Hải Dương và con sông Lục Đầu.
- Thân Thế: Ngài được đồng nhất với Quan Lớn Tuần Tranh. Tương truyền, ngài vốn là một vị quan lớn tài ba, chính trực dưới thời Hùng Vương (hoặc một triều đại sau này), được giao trọng trách tuần thú, bảo vệ vùng sông nước Ninh Giang (Hải Dương).
- Hàm Oan: Ngài bị gian thần hãm hại, vu cho tội thông đồng với giặc và tư thông với công chúa (hoặc ái phi của vua). Dù một lòng trung trinh, ngài vẫn bị xử oan. Uất hận, ngài gieo mình xuống sông Tuần Tranh (một đoạn của sông Lục Đầu) để minh chứng cho sự trong sạch.
- Hiển Thánh: Sau khi mất, ngài rất hiển linh. Ngài thường giúp đỡ dân lành, trừng trị kẻ ác, và bảo vệ tàu thuyền qua lại trên sông. Vua sau đó đã hiểu rõ nỗi oan của ngài, liền cho lập đền thờ và sắc phong ngài là “Quan Lớn Tuần Tranh”.
Theo thuyết này, Ông Hoàng Năm cai quản miền sông nước và là biểu tượng của sự phán xét, công lý. Khi đến đền ngài, con nhang đệ tử thường chuẩn bị một mâm cúng chu đáo để dâng lên ngài lòng thành kính.
Tướng quân Hoàng Công Chất (Điện Biên/Tây Bắc)
Tướng quân Hoàng Công Chất là ai và liên quan gì đến Ông Hoàng Năm?
Tướng quân Hoàng Công Chất là một lãnh tụ khởi nghĩa nông dân kiệt xuất ở thế kỷ 18, có công dựng cờ “Bảo Quốc an dân”, bảo vệ vùng Mường Thanh (Điện Biên). Vì công lao to lớn, nhân dân đã tôn kính, huyền thoại hóa và đồng nhất ngài với Ông Hoàng Năm trong Tín ngưỡng Tứ Phủ.
Thuyết này gắn liền với một nhân vật lịch sử có thật, một lãnh tụ khởi nghĩa nông dân kiệt xuất ở thế kỷ 18.
- Nhân vật lịch sử: Hoàng Công Chất (1706? – 1768) là một lãnh tụ nông dân, dựng cờ khởi nghĩa chống lại triều đình Lê-Trịnh thối nát, với hoài bão “Bảo Quốc an dân”, diệt cường hào ác bá, lấy của người giàu chia cho dân nghèo.
- Sự nghiệp: Ngài hoạt động mạnh mẽ ở vùng Sơn Nam. Sau khi bị quân triều đình truy đuổi, ngài rút lên vùng Tây Bắc, chiếm động Mãnh Thiên (tức Mường Thanh, Điện Biên ngày nay).
- Bảo Vệ Biên Cương: Tại đây, ngài xây dựng căn cứ Thành Bản Phủ, liên kết với các thủ lĩnh dân tộc thiểu số, đánh tan giặc cướp, bảo vệ và phát triển Mường Thanh. Ngài được nhân dân các dân tộc Tây Bắc vô cùng kính yêu, gọi tôn là “Then Chất” (tiếng Thái là “Thiên Chết”) hay “vua Hoàng”.
Hình tượng ngài chiến đấu chống lại cái ác, bảo vệ dân lành cũng tương đồng với niềm tin dân gian rằng trầm hương có thể trừ tà, mang lại sự an yên cho gia đạo.
Vị Hoàng Chốn Thiên Cung
Bên cạnh hai truyền thuyết lớn trên, một số “cụ đồng cựu” lại cho rằng Ông Hoàng Năm nguyên bản không giáng trần. Ngài là một vị quan trên Thiên Cung, có nhiệm vụ riêng và không ai rõ ngài cụ thể phù hộ cho dương gian điều gì. Thuyết này lý giải vì sao Ông Hoàng Năm rất hiếm khi ngự đồng.
Tính Cách và Vai Trò trong Tín Ngưỡng
Ông Hoàng Năm có vai trò gì và người dân thường cầu ngài điều gì?
Trả lời: Ông Hoàng Năm là vị quan “thiết diện vô tư”, tính tình nghiêm khắc nhưng công minh. Ngài là biểu tượng của công lý, bảo quốc an dân, và trừ tà trị tội. Người dân thường cầu ngài khi gặp chuyện thị phi, kiện tụng, oan ức hoặc mong muốn được bảo vệ khỏi tiểu nhân hãm hại.
Dù theo thuyết nào, hình ảnh Ông Hoàng Năm trong Tín ngưỡng Thờ Mẫu đều hội tụ những đặc điểm chung:
- Oai Nghiêm, Chính Trực: Ngài là vị quan “thiết diện vô tư”. Ngài không thích sự giả dối, nịnh bợ. Tính ngài được cho là rất nghiêm khắc, nóng nảy nhưng công minh.
- Biểu Tượng Của Công Lý: Gắn với nỗi oan của Quan Tuần Tranh, người dân thường đến cầu ngài khi gặp chuyện thị phi, kiện tụng, oan ức, mong ngài soi xét và trả lại công bằng.
- Bảo Quốc An Dân: Gắn với sự nghiệp của Tướng quân Hoàng Công Chất, ngài là biểu tượng của việc bảo vệ bờ cõi, trừ gian diệt bạo, mang lại cuộc sống ấm no cho nhân dân.
- Trừ Tà, Trị Tội: Ngài thường được thỉnh về để trừng trị tà ma, giải quyết những việc oan khuất. Đây cũng là một trong những tác dụng của trầm hương trong phong thủy, giúp thanh tẩy không gian, xua đuổi âm khí. Việc xông trầm có tác dụng gì thì một trong những công dụng lớn nhất chính là hỗ trợ cho không gian thờ tự thêm thanh tịnh.
Ông Hoàng Năm trong Nghi Lễ Hầu Đồng
Hỏi: Giá hầu Ông Hoàng Năm có gì đặc biệt?
Giá hầu Ông Hoàng Năm rất hiếm khi ngự đồng và vô cùng trang nghiêm. Ngài thường mặc áo bào lam (xanh) hoặc vàng, múa cờ lệnh hoặc đao. Đặc biệt, ngài rất ít ban lộc vật chất mà chủ yếu là “ban lộc chữ” (phán dạy) và sẵn sàng quở phạt người có tâm tà.
Giá hầu Ông Hoàng Năm là một trong những giá đồng trang nghiêm và “nặng” nhất.
- Tần suất ngự đồng: Rất hiếm. Chỉ khi có việc hệ trọng, hoặc những người có căn duyên đặc biệt mới hầu giá ngài.
- Trang Phục (Khăn áo): Khi ngự đồng, ngài thường mặc áo bào màu lam (xanh) hoặc màu vàng, thêu rồng phượng hoặc chữ “Thọ”. Ngài đội khăn xếp (hoặc khăn mỏ rìu) màu xanh.
- Thái Độ và Lễ Tác:
- Không khí buổi lễ trở nên vô cùng trang nghiêm. Để tăng thêm sự linh thiêng, người ta thường sử dụng Nhang Trầm Hương Cao Cấp trong các đàn lễ lớn.
- Ngài thường múa cờ lệnh (đại kỳ) hoặc múa thanh đao với thần thái oai dũng, dứt khoát.
- Sau khi khai quang, ngài ngự tọa, hiến tửu, nghe văn rồi xe giá (thăng) rất nhanh.
- Ban Lộc: Ngài ít ban lộc vật chất mà chủ yếu “ban lộc chữ” (phán dạy), nhắc nhở con nhang đệ tử sống đúng đạo. Ngài sẵn sàng quở phạt nếu thấy ai có tâm tà, làm việc bất chính.
Việc thắp nhang trong buổi lễ phải được thực hiện một cách trang trọng, bạn có thể tham khảo hướng dẫn thắp nhang đúng cách để thể hiện lòng thành kính.
Nơi Thờ Tự Chính
Hỏi: Đền thờ chính của Ông Hoàng Năm ở đâu?
Có hai nơi thờ tự chính tương ứng với hai truyền thuyết: 1. Đền Tuần Tranh (Hải Dương), gắn với thuyết Quan Lớn Tuần Tranh. 2. Di tích Thành Bản Phủ (Điện Biên), nơi thờ Tướng quân Hoàng Công Chất.
Tương ứng với hai truyền thuyết lớn là hai trung tâm thờ tự chính của ngài:
- Đền Tuần Tranh (Hải Dương): Nằm ven sông Lục Đầu, thuộc xã Đồng Tâm, huyện Ninh Giang. Đây là nơi thờ tự chính theo thuyết Quan Lớn Tuần Tranh. Lễ hội đền diễn ra vào tháng 2 và tháng 8 Âm lịch.
- Di tích Thành Bản Phủ (Điện Biên): Nằm tại thôn Noọng Nhai, xã Noọng Hẹt, huyện Điện Biên. Đây là nơi thờ chính Tướng quân Hoàng Công Chất cùng 6 viên tướng. Lễ hội được tổ chức từ ngày 24 đến 25 tháng 2 Âm lịch.
Vào những dịp lễ hội này, người dân thập phương về dâng hương cầu nguyện, thường sử dụng Nhang Trầm Hương Vận May với mong muốn được ngài phù trợ cho công việc hanh thông, lẽ phải được thực thi.
Kết Luận
Ông Hoàng Năm là một hình tượng đặc biệt trong Tín ngưỡng Thờ Mẫu, là biểu tượng cho khát vọng về công lý, sự ngay thẳng và lẽ phải.
Dù ở hình tượng nào, ngài cũng là một điểm tựa tâm linh vững chắc cho người dân khi đối mặt với bất công. Song song với việc thờ phụng, nhiều người cũng tìm đến các vật phẩm phong thủy như vòng tay trầm hương như một sự hỗ trợ tinh thần. Việc tìm hiểu ý nghĩa vòng trầm hương phong thủy và vòng trầm hương có tác dụng gì sẽ giúp mỗi người tìm thấy sự bình an và bảo vệ cho riêng mình, cũng như tinh thần oai nghiêm, chính trực mà Ông Hoàng Năm đại diện.
