Ông Hoàng Lục An Biên: Sự Tích & Huyền Thoại Vị Tướng Trấn Giữ Biên Cương

Trong hệ thống Tín ngưỡng Thờ Mẫu Tứ Phủ, Thập vị Ông Hoàng là những bậc thánh nam oai linh, giáng trần để hộ quốc, an dân. Mỗi vị lại cai quản một miền, một trọng trách riêng.

Trong khi Ông Hoàng Bảy nổi tiếng với “vay lộc” Bảo Hà, Ông Hoàng Mười ngự trị đất Nghệ An, thì Ông Hoàng Lục An Biên là một trong những vị thánh hoàng có nhiều huyền tích phức tạp và oai dũng bậc nhất. Ngài là vị quan hoàng thứ sáu, đứng sau Quan Hoàng Năm và đứng trước Quan Hoàng Bảy.

Danh xưng “An Biên” của ngài chính là chìa khóa, mở ra nhiều dị bản huyền thoại về một vị tướng lẫy lừng trấn giữ biên cương. Bài viết này sẽ tổng hợp đầy đủ nhất các sự tích về ngài.

Thân Thế và Các Dị Bản Huyền Tích

Sự tích về Quan Hoàng Lục không thống nhất. Huyền tích nổi bật nhất là ngài là An Biên Tướng Quân (thời Lý, sinh 1038) trấn thủ Cao Bằng, dẹp giặc Tống. Một dị bản khác cho rằng “An Biên” là Hải Phòng và ngài là vị tướng dẹp hải tặc.

Sự tích về Quan Hoàng Lục không được lưu lại một cách thống nhất, mà được dân gian truyền tụng qua nhiều câu chuyện khác nhau. Nổi bật nhất là hai huyền tích chính: một gắn với vùng núi Cao Bằng và một gắn với miền duyên hải Hải Phòng.

1. Huyền Tích 1: An Biên Tướng Quân (Trấn Thủ Cao Bằng)

Đây là huyền tích phổ biến nhất, cho rằng ngài (sinh 1038) là tù trưởng người Tày, bộ tướng của Lý Thường Kiệt, có công lớn dẹp giặc Tống (1075). Ngài hóa năm 1088, được phong An Biên Tướng Quân và thờ tại Cao Bằng.

Đây là huyền tích được lưu truyền rộng rãi và có nhiều chi tiết lịch sử cụ thể nhất. Theo đó, ngài là một nhân vật có thật trong lịch sử.

• Giáng trần: Tương truyền Quan Hoàng Lục giáng sinh ngày 10/8/1038 tại xã Lũng Đính, châu Thượng Lang (nay là xã Đình Phong, huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng). Ngài là con trai trong một gia đình mấy đời làm tù trưởng người Tày.
• Thời niên thiếu: Năm 18 tuổi, ngài được cử làm thổ tù. Ngài là người khảng khái, trọng nghĩa khinh tài, thường đem tài sản chia cho dân nghèo nên rất được lòng người.
• Sự nghiệp (chống Tống lần 1): Năm 1053 (thời vua Lý Thái Tông), trong cuộc kháng chiến chống Tống, Hoàng Lục đã phối hợp với tướng quân Nùng Chí Cao chủ động đem quân đánh vào đất Tống, gây thiệt hại lớn cho địch.
• Sự nghiệp (chống Tống lần 2): Đến năm 1075 (thời vua Lý Nhân Tông), nhà Tống xâm lược Đại Việt lần thứ 2. Thực hiện chiến thuật “Tiên pháp chế nhân”, Thái úy Lý Thường Kiệt xuất quân đánh trước. Nhận mật lệnh, Hoàng Lục cùng Tôn Đản, Nùng Chí Xuân trở thành những bộ tướng dũng mãnh, tung hoành trên đất Tống.
• Trấn giữ biên cương: Sau khi rút quân về nước xây dựng phòng tuyến sông Như Nguyệt, Lý Thường Kiệt tin cậy giao cho Hoàng Lục trấn giữ vùng Đông Bắc từ Quảng Uyên đến Phục Hòa. Ngài đã lập trận địa tại khu vực đền thờ hiện nay (dọc sông Quây Sơn) để chặn bước tiến của quân Tống.
• Hóa Thánh: Ngài hóa ngày 22/4/1088 tại Phục Hòa. Nhân dân và quân sĩ đã đưa hài cốt ngài về chôn cất tại quê hương Lũng Đính. Với công lao to lớn, ngài được phong An Biên Tướng Quân.

2. Huyền Tích 2: Vị Tướng Trấn Ải Duyên Hải (Hải Phòng)

Dị bản này cho rằng “An Biên” là tên cổ của Hải Phòng. Quan Hoàng Lục là vị tướng được cử về đây để dẹp yên hải tặc, bảo hộ các đoàn thuyền buôn và ngư dân, mang lại sự trù phú cho miền duyên hải.

Một huyền tích phổ biến khác lại cho rằng “An Biên” là tên gọi cổ của vùng đất Hải Phòng.

• Theo dị bản này, ngài là một vị tướng tài ba được triều đình cử về trấn thủ miền duyên hải An Biên (Hải Phòng).
• Vùng đất này khi đó vô cùng phức tạp, thường xuyên bị hải tặc quấy nhiễu.
• Ông Hoàng Lục đã dốc lòng dẹp tan bè lũ hải tặc, bảo vệ sự an toàn cho các đoàn thuyền buôn và ngư dân, mang lại sự trù phú cho cả vùng. Vì vậy, ngài cũng được xem là vị thánh bảo hộ cho các thương nhân và người đi biển.

3. Các Dị Bản Khác

Ngoài hai huyền tích chính, dân gian còn lưu truyền rằng ngài có thể là hiện thân của Quan Hoàng Lục Thanh Hà hoặc Quan Hoàng Lục Trần Nhật Duật.

Ngoài hai huyền tích trên, dân gian còn lưu truyền một số sự tích khác được cho là hiện thân của Quan Hoàng Lục, như Quan Hoàng Lục Thanh Hà hay Quan Hoàng Lục Trần Nhật Duật.

Đền Thờ Quan Hoàng Lục

Đền thờ chính và lâu đời nhất gắn với huyền tích An Biên Tướng Quân là đền thờ trên núi Đoỏng Lình (xã Lũng Đính, Cao Bằng), được xếp hạng di tích cấp tỉnh năm 2004. Lễ hội chính diễn ra vào 14-15 tháng Giêng (Âm lịch).

Do có nhiều huyền tích, việc thờ tự ngài cũng trải rộng. Tuy nhiên, đền thờ chính và có lịch sử lâu đời nhất gắn liền với huyền tích “An Biên Tướng Quân” tại Cao Bằng.

• Đền chính: Đền thờ An Biên Tướng Quân Hoàng Lục được nhân dân vùng Lũng Đính (Cao Bằng) xây dựng trên núi Đoỏng Lình để tưởng nhớ công lao của ông.
• Kiến trúc: Đền được xếp hạng Di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh vào năm 2004. Đền được đắp trình tường bằng đất sét trộn mật mía, kiến trúc kiểu chữ “nhị”.
• Câu đối tại đền: Phía trên điện thờ có hoành phi “Tư cách chi thần”, hai bên có câu đối thể hiện rõ công lao của ngài:
  “Thần uy nghiêm dực hành đất Tống
  Thánh đức anh linh phổ Việt Thanh”
• Lễ hội: Hằng năm, cứ vào ngày 14, 15 tháng Giêng, nhân dân trong vùng lại mở hội lớn tại đền. Ngày 14 làm lễ dâng hương, đọc văn tế ca ngợi công lao của ngài. Ngày 15 tổ chức các trò chơi dân gian.

Oai Vệ Của Vị Võ Tướng Khi Ngự Đồng

Ngài rất ít khi ngự đồng (trừ tiệc chính 19/4 Âm lịch). Khi về, ngài mặc áo đỏ/đen/xanh, oai phong, nghiêm cẩn. Ngài khai quang, múa cờ, múa kiếm để trừ tà và ban lộc về công danh, sức khỏe, và sự bình an.

Là một vị võ tướng, Ông Hoàng Lục khi ngự đồng toát lên khí chất oai nghiêm, lẫm liệt. Tuy nhiên, ngài rất ít khi về ngự đồng, chỉ khi nào đến ngày tiệc chính (19/4 âm lịch) hoặc thỉnh ngài tại đền thờ chính thì ngài mới về.

• Trang phục: Khi về ngự đồng, ông mặc áo đỏ, cũng có nơi khi hầu đồng quan mặc áo đen hoặc áo xanh thêu rồng hình chữ thọ và khoác áo choàng.
• Phong thái: Ngài về giá dũng mãnh, oai phong, nghiêm cẩn.
• Điệu múa: Ngài khai quang, múa cờ, múa kiếm, tượng trưng cho việc dẹp giặc, diệt trừ tà ma, chướng khí. Sau đó ngài ngự tửu, nghe văn rồi xe giá.
• Ban lộc: Ông Hoàng Lục ban lộc về công danh, sự nghiệp, sức khỏe, và trên hết là sự bình an. Ngài che chở cho những người đi làm ăn xa, giúp họ “thuận buồm xuôi gió”, tránh được kẻ xấu hãm hại.

Lễ Vật Dâng Cúng và Mối Liên Hệ Sâu Sắc Với Trầm Hương

Lễ vật dâng ngài cần trang trọng (rượu, xôi, thịt). Trầm Hương là lễ vật đặc biệt quan trọng vì 1) là linh khí của núi rừng (Cao Bằng), 2) là vật phẩm của thương nhân biển (Hải Phòng), và 3) có khả năng trừ tà, phù hợp với vai trò võ tướng của ngài.

Lễ vật dâng lên vị võ tướng oai nghiêm như Ông Hoàng Lục cần sự trang trọng, chỉn chu, thường bao gồm: rượu, xôi, thịt (lợn, gà), hoa quả, bánh kẹo…

Trong các lễ vật, Trầm Hương chiếm một vị trí vô cùng đặc biệt, xuất phát từ chính các huyền tích về ngài:

Bản Văn Quan Hoàng Lục

Bản văn chính thức của ngài khẳng định rõ huyền tích tại Cao Bằng (“Chính quê Trùng Khánh Cao Bằng”), là “Lý triều có Đại tướng An Biên”, bộ tướng của “Thái Úy Lý Thường Kiệt”, có công dẹp giặc Tống và ban “Lộc Tài” cho dân.

Bản văn chính thức của ngài đã khẳng định rõ huyền tích tại Cao Bằng và công lao dẹp giặc Tống.

Chính quê Trùng Khánh Cao Bằng
Có quan Hoàng Lục giáng phàm tối anh linh
Cõi trần gian hữu tình hữu cảnh
Đất Cao Bằng – Trùng Khánh tựa cõi tiên
Lý triều có Đại tướng An Biên
Tiễu trừ giặc Tống giữ yên cõi bờ
…
Đức Hoàng Lục ngài thông thạo kiếm cung
Vâng lệnh Thái Úy giữ vùng biên cương
…
Thái Úy Lý Thường Kiệt đức vời vời sáng
Nhận thấy Hoàng tỏa rạng mưu cơ
Ban cho nào kiếm nào cờ
Cùng ban mật lệnh bất ngờ xuất quân
…
Sông Như Nguyệt dựng ra phòng tuyến
Dẹp âm mưu xâm chiếm nước ta
Từ Quảng Uyên đến Phục Hòa
Hoàng Lục trấn giữ gần xa thỏa lòng
…
Đấng anh linh phong tư tài mạo
Rạng vẻ ngoài mũ áo cân đai
Độ cho hai chữ Lộc Tài
Độ cho già trẻ gái trai cát tường
…
Nức lòng tướng sĩ ba quân
An Biên đại tướng muôn dân phụng thờ

Tóm lại, dù được thờ phụng với huyền tích nào, Ông Hoàng Lục An Biên cũng là biểu tượng cho sự dũng cảm, cương trực và tinh thần “Hộ Quốc An Dân”. Ngài là “thanh gươm” sắc bén, là “lá chắn” vững chãi nơi biên thùy, bảo vệ sự bình yên và thịnh vượng cho nhân dân.

Quý vị có muốn tìm hiểu thêm về các loại Bột Trầm Hương hoặc Nhang Trầm chuyên dùng để thanh tẩy, xông hương, cầu bình an trong kinh doanh không?