Ông Hoàng Lục: Tổng Hợp Sự Tích 3 Vị “An Biên, Thanh Hà, Trần Nhật Duật”

Trong hệ thống Tín ngưỡng Thờ Mẫu Tứ Phủ, Ông Hoàng Lục (hay Quan Hoàng Lục) là vị thánh hoàng thứ sáu trong Thập Vị Quan Hoàng, đứng sau Quan Hoàng Năm và đứng trước Ông Hoàng Bảy (Bảo Hà). Tương truyền, ngài là con trai thứ sáu của Vua Cha Bát Hải Động Đình.

Không giống như Ông Hoàng Bảy hay Ông Hoàng Mười (Nghệ An), huyền tích về Ông Hoàng Lục không được lưu lại một cách thống nhất. Thay vào đó, dân gian “đồng hóa” ngài với ba nhân vật lịch sử kiệt xuất, ba vị anh hùng “Hộ Quốc An Dân” nổi tiếng, được cho là các hiện thân (dị bản) của ngài.

Bài viết này sẽ tổng hợp đầy đủ và làm rõ cả ba huyền tích lẫy lừng này.

Các Huyền Tích (Dị Bản) Lẫy Lừng Về Ông Hoàng Lục

Ông Hoàng Lục không có một sự tích thống nhất. Ngài là sự đồng hóa của 3 nhân vật lịch sử: 1) Quan Hoàng Lục An Biên (Tướng đời Lý tại Cao Bằng), 2) Quan Hoàng Lục Trần Nhật Duật (Hoàng tử đời Trần), và 3) Quan Hoàng Lục Thanh Hà (Tướng đời Lê, Trần Hựu).

Bản chất của Tín ngưỡng Thờ Mẫu là sự tôn vinh các anh hùng dân tộc (Nhân Thần) và đồng hóa họ với các vị thánh trong Tứ Phủ (Thiên Thần). Ông Hoàng Lục là một trường hợp tiêu biểu với 3 dị bản chính.

1. Quan Hoàng Lục An Biên (An Biên Tướng Quân – Đời Lý)

Đây là huyền tích phổ biến nhất. Ngài là An Biên Tướng Quân (sinh 1038), một tù trưởng người Tày, bộ tướng của Lý Thường Kiệt. Ngài có công lớn dẹp giặc Tống (1075) và được thờ chính tại Cao Bằng.

Đây là huyền tích được coi là phổ biến và có bản văn hầu chính thức.

• Thân thế: Theo sự tích này, Quan Hoàng Lục An Biên sinh năm 1038, quê tại xã Lũng Đính, Châu Thượng Lang (nay là Đình Phong, Trùng Khánh, Cao Bằng). Ngài sinh ra trong một gia đình nhiều đời làm tù trưởng người Tày, có tư chất thông minh và tài binh lược.
• Công lao: Năm 1075, trong cuộc kháng chiến chống Tống lần thứ 2, ngài nhận mật lệnh của Thái úy Lý Thường Kiệt, cùng với Nùng Chí Cao (vị anh hùng người Nùng, có liên hệ với huyền tích Ông Hoàng Tám Bát Nùng), Nùng Chí Xuân trở thành bộ tướng dũng mãnh. Sau khi Lý Thường Kiệt lui quân về xây dựng phòng tuyến sông Như Nguyệt, Hoàng Lục được tin tưởng giao trấn giữ vùng Đông Bắc (từ Quảng Uyên đến Phục Hòa).
• Hóa Thánh: Năm 1088, ngài tạ thế tại Phục Hòa. Nhân dân và tướng sĩ đưa thi hài ngài về quê hương Lũng Đính. Với công lao to lớn, ngài được truy phong là An Biên Tướng Quân.

2. Quan Hoàng Lục Trần Nhật Duật (Chiêu Văn Vương – Đời Trần)

Dị bản này cho rằng ngài là Chiêu Văn Vương Trần Nhật Duật. Vì là con trai thứ sáu của Vua Trần Thái Tông và là danh tướng có công lớn (trận Hàm Tử 1285), ngài được dân gian đồng hóa với Quan Hoàng Lục.

Một số nơi khác lại truyền rằng, Ông Hoàng Lục chính là Chiêu Văn Vương Trần Nhật Duật.

• Thân thế: Ngài là hoàng tử và là một danh tướng lừng lẫy dưới thời nhà Trần. Ngài là con trai thứ sáu của vua Trần Thái Tông, em trai của vua Trần Thánh Tông. Có lẽ vì là “hoàng tử thứ sáu” nên dân gian đồng hóa ngài với Quan Hoàng Lục.
• Công lao: Ngài nổi tiếng là người hiểu biết rộng, thông thạo nhiều ngôn ngữ. Trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên Mông lần thứ hai (1285), ngài lập chiến công vang dội ở trận Hàm Tử. Ngài là bậc thân vương tôn quý, làm quan bốn triều, đức độ tài năng, góp công lớn cho sự phồn vinh của nhà Trần.

3. Quan Hoàng Lục Thanh Hà (Tướng Trần Hựu – Đời Lê)

Huyền tích này gắn ngài với tướng Trần Hựu (Lê Hựu) thời Lê. Ngài là danh tướng khởi nghĩa Lam Sơn, lập kỳ tích tại trận Chi Lăng (1427). Đền thờ ngài chính là Đình Thanh Hà (Hà Nội).

Huyền tích này gắn liền với cuộc khởi nghĩa Lam Sơn và đền thờ tại Hà Nội.

• Thân thế: Vị này chính là tướng Trần Hựu (hoặc Lê Hựu, do được theo họ vua), một danh tướng lập công lớn trong cuộc khởi nghĩa Lam Sơn (Thanh Hóa).
• Công lao: Ngài tham gia khởi nghĩa từ hội thề Lũng Nhai. Ngài đã chỉ huy quân đánh nhiều trận thắng lớn, giải phóng nhiều vùng. Đỉnh cao là trong trận Chi Lăng (1427), ngài dùng kế sách nhử tướng giặc Liễu Thăng vào trận địa mai phục, lập nên kỳ tích Chi Lăng lẫy lừng.
• Ghi nhận: Ngài được phong làm Trấn viễn đại tướng quân và truy phong Trung Dũng Hầu.

Oai Vệ Của Vị Võ Tướng Khi Ngự Đồng

Vì là võ tướng, ngài rất ít khi ngự đồng (trừ tiệc chính 19/4 Âm lịch). Khi ngự, ngài mặc áo đỏ/đen/xanh, oai phong, nghiêm cẩn. Ngài khai quang, múa cờ, múa kiếm để trừ tà. Ngài ban lộc chính về công danh, sự nghiệp, sức khỏe và bình an.

Dù ở dị bản nào, Ông Hoàng Lục luôn là một Võ Tướng. Cốt cách này thể hiện rất rõ khi ngài ngự đồng.

• Tần suất: Không giống các vị thánh “phong lưu” khác, Quan Hoàng Lục rất ít khi về ngự đồng. Ngài chỉ ngự về vào ngày tiệc chính (19/4 Âm lịch) hoặc khi được thỉnh tại đền thờ chính.
• Trang phục: Khi về ngự đồng, ông mặc áo đỏ. Cũng có nơi hầu đồng, quan mặc áo đen hoặc áo xanh thêu rồng hình chữ thọ và khoác áo choàng.
• Phong thái & Động tác: Ngài về giá với phong thái dũng mãnh, oai phong, nghiêm cẩn của một vị tướng. Khi làm việc, ngài khai quang, múa cờ, múa kiếm, tượng trưng cho việc dẹp giặc, diệt trừ tà ma.
• Ban lộc: Là một võ tướng, ngài ban lộc về công danh, sự nghiệp, sức khỏe và trên hết là sự bình an, che chở cho con người trước hiểm nguy, tai ương.

Lễ Vật Dâng Cúng và Mối Liên Hệ Sâu Sắc Với Trầm Hương

Lễ vật dâng ngài cần trang trọng (rượu, xôi, thịt, oản). Trầm Hương là lễ vật tương hợp nhất vì 3 lý do: 1) Sức mạnh trừ tà (tương hợp vai trò võ tướng), 2) Linh khí núi rừng (gắn với Cao Bằng), 3) Vật phẩm của thương nhân (gắn với Hải Phòng).

Khi đến thỉnh ngài, các con hương thường sắm một mâm lễ đầy đủ gồm: đĩa hoa, đĩa quả, cơi trầu, quả cau, cút rượu, xôi thịt, thẻ hương, giấy tiền và một cánh sớ. Oản lễ dâng ngài thường là oản màu đỏ hoặc màu xanh.

Đặc biệt, Trầm Hương là lễ vật có ý nghĩa sâu sắc và tương hợp nhất với tất cả các dị bản của Ông Hoàng Lục.

Đền Thờ Quan Hoàng Lục Ở Đâu?

Có 3 đền thờ chính, ứng với 3 dị bản: 1) Đền An Biên Tướng Quân (núi Đoỏng Lình, Cao Bằng); 2) Đền Trần Nhật Duật (Đông Hải, Thái Bình); 3) Đình Thanh Hà (Hàng Buồm, Hà Nội).

Do có 3 dị bản chính, đền thờ ngài cũng được đặt ở 3 nơi, gắn liền với 3 nhân vật lịch sử:

1. Quan Hoàng Lục An Biên (Cao Bằng): Đền thờ ngài được xây dựng tại quê hương Lũng Đính, trên đỉnh núi Đoỏng Lình (Trùng Khánh, Cao Bằng). Đền được xếp hạng di tích lịch sử cấp tỉnh. Lễ hội diễn ra ngày 28/2 Âm lịch (theo dị bản này) hoặc 14-15 tháng Giêng.
2. Quan Hoàng Lục Trần Nhật Duật (Thái Bình): Đền thờ ngài được xây dựng tại cửa sông xã Đông Hải, Thái Bình. Năm 1994, nơi đây được công nhận là Di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh.
3. Quan Hoàng Lục Thanh Hà (Hà Nội): Đền thờ tướng Trần Hựu chính là Đình Thanh Hà, tại số 10 Ngõ Gạch, Hàng Buồm, Hoàn Kiếm, Hà Nội. Lễ hội diễn ra vào ngày 4/4 Âm lịch (ngày sinh) và 15/9 Âm lịch (ngày thác).

Bản Văn Quan Hoàng Lục An Biên

Bản văn phổ biến nhất là về An Biên Tướng Quân, khẳng định “Chính quê Trùng Khánh Cao Bằng”, là “Lý triều có Đại tướng An Biên”, bộ tướng của “Thái Úy Lý Thường Kiệt”, có công ban “Lộc Tài” cho dân.

Bản văn chính thức và phổ biến nhất là bản văn về Quan Hoàng Lục An Biên, khẳng định rõ huyền tích tại Cao Bằng và công lao dẹp giặc Tống.

Chính quê Trùng Khánh Cao Bằng
Có quan Hoàng Lục giáng phàm tối anh linh
Cõi trần gian hữu tình hữu cảnh
Đất Cao Bằng – Trùng Khánh cõi tiên
Lý triều có Đại tướng An Biên
Tiễu trừ giặc Tống giữ yên cõi bờ
…
Đức Hoàng Lục ngài thông thạo kiếm cung
Vâng lệnh Thái Úy giữ vùng biên cương
…
Thái Úy Lý Thường Kiệt đức vời vời sáng
Nhận thấy Hoàng tỏa rạng mưu cơ
Ban cho nào kiếm nào cờ
Cùng ban mật lệnh bất ngờ xuất quân
…
Đấng anh linh phong tư tài mạo
Rạng vẻ ngoài mũ áo cân đai
Độ cho hai chữ Lộc Tài
(Độ cho phong thủy Lộc Tài)
Độ cho già trẻ gái trai cát tường
…
Nức lòng tướng sĩ ba quân
An Biên đại tướng muôn dân phụng thờ

Tóm lại, dù được thờ phụng với huyền tích nào, Ông Hoàng Lục cũng là biểu tượng cho sự dũng cảm, cương trực và tinh thần “Hộ Quốc An Dân”. Ngài là “thanh gươm” sắc bén, là “lá chắn” vững chãi nơi biên thùy, bảo vệ sự bình yên và thịnh vượng cho nhân dân.

Quý vị có muốn tìm hiểu thêm về các loại Bột Trầm Hương hoặc Nhang Trầm chuyên dùng để thanh tẩy, xông hương, cầu bình an trong kinh doanh và lễ khai trương không?