Cúng thôi nôi: Hướng dẫn 5 bước, Mâm cúng & Văn khấn (A-Z)

Cúng thôi nôi là nghi thức tạ ơn 12 Bà Mụ, Đức Ông và tổ tiên, đồng thời cầu an cho bé khi tròn 1 tuổi. Để cúng, gia đình cần chuẩn bị 3 mâm lễ chính: mâm cúng 12 Bà Mụ, mâm cúng Thần Tài – Thổ Địa, và mâm đồ chơi để bé bốc dự đoán tương lai.

Đây là hướng dẫn chi tiết, tập trung vào các bước thực tế để gia đình tự chuẩn bị một lễ cúng đầy đủ và đúng trình tự.

Checklist Mâm Cúng Thôi Nôi Đầy Đủ Nhất

Để cúng thôi nôi đầy đủ, gia đình cần chuẩn bị 3 mâm lễ riêng biệt: mâm cúng 12 Bà Mụ và Đức Ông (lễ vật chính), mâm cúng Thần Tài – Thổ Địa – Ông Táo (để trình báo), và mâm đồ chơi (cho nghi thức bốc mâm).

Để tránh thiếu sót, hãy chuẩn bị lễ vật theo 3 nhóm mâm cúng riêng biệt sau đây.

1. Mâm Cúng 12 Bà Mụ và Đức Ông

Mâm cúng 12 Bà Mụ là quan trọng nhất, dùng để tạ ơn. Lễ vật bắt buộc bao gồm: 1 con gà luộc, 1 đĩa xôi lớn, 12 đĩa xôi nhỏ, 1 tô chè lớn, 12 chén chè nhỏ, 1 bộ tam sên, trái cây ngũ quả, hoa tươi, giấy tiền, trầu cau và hương đèn, trà, rượu, nước.

Đây là mâm lễ quan trọng nhất, dùng để tạ ơn các vị Tiên Nương đã nặn ra hình hài và chăm sóc bé trong 12 tháng đầu đời. Mâm này bao gồm:

• 1 con gà trống luộc (cho bé trai) hoặc 1 con gà mái luộc (cho bé gái), bắt buộc phải để nguyên con, xếp cánh tiên.
• 1 đĩa xôi lớn (thường là xôi gấc hoặc xôi vò).
• 12 đĩa xôi nhỏ (kèm 12 chén chè nhỏ).
• 1 tô chè lớn (chè đậu đỏ cho bé trai, chè trôi nước cho bé gái).
• 1 bộ tam sên: 1 miếng thịt heo luộc (đại diện cho Thổ), 1 con tôm luộc hoặc cua luộc (đại diện cho Thủy), 1 quả trứng gà hoặc vịt luộc (đại diện cho Thiên).
• 1 đĩa trái cây ngũ quả: Chọn 5 loại quả tươi, đẹp (thường có chuối, bưởi, thanh long, mãng cầu, đu đủ).
• Hoa tươi: 1 bình hoa (thường là hoa cúc, hoa đồng tiền).
• Giấy tiền vàng mã: 1 bộ hài và váy áo cúng Mụ.
• Trầu cau: 1 đĩa trầu têm cánh phượng (hoặc 1 quả cau, 1 lá trầu).
• Hương, đèn, trà, rượu, nước:
  • 1 lư hương và nhang (hương).

    Lời khuyên của chuyên gia: Vì lễ cúng có trẻ nhỏ, gia đình nên đặc biệt ưu tiên các loại nhang trầm hương sạch không hóa chất, không cay mắt. Việc này đảm bảo không gian tâm linh thanh tịnh mà vẫn an toàn tuyệt đối cho hệ hô hấp của bé. Bạn có thể tìm hiểu kỹ hơn về chủ đề đốt trầm hương cho trẻ sơ sinh tốt hay xấu để hoàn toàn yên tâm khi làm lễ.

  • 2 cây đèn cầy (đèn).
  • 1 ấm trà và 3 ly trà.
  • 1 chai rượu nếp và 3 ly rượu.
  • 1 chai nước lọc và 3 ly nước.

2. Lễ Vật Cúng Thần Tài, Thổ Địa, Ông Táo

Đây là mâm cúng để trình báo, tạ lễ các vị thần cai quản trong nhà. Lễ vật bao gồm 1 đĩa trái cây, 1 đĩa xôi (hoặc bánh bao), 1 miếng thịt heo quay (hoặc tam sên nhỏ), 3 ly nước và 1 bình hoa.

Mâm này đặt ở bàn thờ Thần Tài (nếu có) hoặc bàn thờ Ông Táo (bếp) để trình báo và tạ lễ.

• 1 đĩa trái cây (thường là chuối, cam, quýt).
• 1 đĩa xôi (hoặc bánh bao).
• 1 miếng thịt heo quay hoặc 1 đĩa tam sên nhỏ.
• 3 ly nước, 1 bình hoa.

3. Mâm Đồ Chơi (Nghi Thức Bốc Mâm)

Mâm này dùng cho nghi thức dự đoán nghề nghiệp của bé. Gia đình chuẩn bị các vật dụng sạch sẽ, an toàn, tượng trưng cho các ngành nghề khác nhau như: sách (giáo dục), máy tính (công nghệ), ống nghe (y tế), tiền (kinh doanh)…

Mâm này dùng cho nghi thức chính là dự đoán nghề nghiệp tương lai của bé. Các vật dụng phải sạch sẽ và an toàn cho bé.

• Sách, vở, bút (tượng trưng cho nghề giáo, nghiên cứu).
• Máy tính (cầm tay) hoặc laptop (tượng trưng cho công nghệ, kỹ thuật).
• Ống nghe (tượng trưng cho nghề y).
• Tiền hoặc vàng (tượng trưng cho kinh doanh, tài chính).
• Gương, lược (tượng trưng cho nghề làm đẹp, thời trang).
• Búp bê, xe hơi (đồ chơi).
• Máy bay, ô tô (mô hình) (tượng trưng cho phi công, kỹ sư).

So Sánh Lễ Vật Cúng Thôi Nôi Bé Trai và Bé Gái

Sự khác biệt lớn nhất nằm ở 3 lễ vật: Cúng bé trai dùng Gà trống, Chè đậu đỏ, Xôi gấc. Cúng bé gái dùng Gà mái, Chè trôi nước, Xôi vò. Các lễ vật khác về cơ bản là giống nhau.

Sự khác biệt lớn nhất nằm ở loại chè, xôi và gà luộc. Dưới đây là bảng so sánh nhanh để bạn chuẩn bị chính xác:

Lưu ý thực tế: Nếu không tìm được đúng loại chè/xôi, gia đình có thể thay thế bằng các loại khác, miễn là chuẩn bị đủ 1 phần lớn và 12 phần nhỏ (tượng trưng cho 12 Bà Mụ và 1 Bà Mụ chúa).

Hướng Dẫn Cách Bày Mâm Cúng Thôi Nôi Đúng Vị Trí

Mâm cúng chính (12 Bà Mụ) được đặt ở vị trí trang trọng, giữa nhà hoặc trước bàn thờ gia tiên. Mâm cúng Thần Tài – Thổ Địa đặt tại bàn thờ Thần Tài. Mâm cúng Ông Táo đặt ở bếp. Tuân thủ quy tắc “Đông bình Tây quả” (bình hoa ở phía Đông, đĩa quả ở phía Tây).

Việc sắp xếp mâm cúng thể hiện sự trang trọng. Quy tắc bày trí cơ bản là “Đông bình Tây quả” (phía Đông đặt bình hoa, phía Tây đặt đĩa quả).

1. Vị trí đặt mâm cúng: Đặt mâm cúng chính (tạ 12 Bà Mụ) ở giữa nhà hoặc trước bàn thờ gia tiên (nếu không gian rộng). Mâm cúng phải được đặt trên một chiếc bàn lớn, sạch sẽ, trải khăn.
2. Sắp xếp mâm cúng chính:
   • Lư hương, đèn cầy, trà, rượu, nước đặt ở chính giữa, phía trước.
   • Gà luộc, xôi chè lớn, heo quay đặt ở trung tâm.
   • 12 chén xôi và 12 chén chè nhỏ được xếp vòng quanh hoặc thành 3-4 hàng ở phía ngoài.
   • Trầu cau, giấy tiền vàng mã đặt ở hai bên.
3. Vị trí mâm cúng phụ:
   • Mâm cúng Thần Tài – Thổ Địa đặt ở bàn thờ Thần Tài.
   • Mâm cúng Ông Táo đặt ở khu vực bếp.
   • Mâm đồ chơi để bên cạnh mâm cúng chính hoặc trên một chiếc bàn nhỏ riêng.

Quy Trình Các Bước Cúng Thôi Nôi Chi Tiết

Quy trình cúng thôi nôi chuẩn bao gồm 5 bước: (1) Chọn ngày giờ (thường là ngày sinh Âm lịch của bé, cúng vào buổi sáng), (2) Bày biện mâm cúng, (3) Thắp hương và đọc văn khấn, (4) Thực hiện nghi thức bốc mâm (sau khi hương tàn 2/3), (5) Hạ lễ, hóa vàng và thụ lộc.

Đây là trình tự 5 bước thực hiện lễ cúng thôi nôi cho bé.

Bước 1: Chọn ngày giờ cúng

Theo truyền thống, lễ cúng thôi nôi được cử hành vào đúng ngày sinh Âm lịch của bé. Về giờ cúng, nên chọn giờ tốt vào buổi sáng (thường trước 12h trưa), khung giờ đẹp nhất là 8h – 10h sáng.

• Ngày cúng: Theo truyền thống là ngày sinh âm lịch của bé. Ví dụ, bé sinh ngày 10/5 âm lịch thì cúng vào ngày 10/5 âm lịch năm sau.
• Giờ cúng: Chọn giờ tốt, thường là buổi sáng (trước 12h trưa). Giờ tốt nhất thường là giờ Hoàng Đạo, trong khung giờ 8h – 10h sáng.

Bước 2: Bày biện mâm cúng

Gia đình bày tất cả lễ vật đã chuẩn bị lên bàn theo hướng dẫn, mặc trang phục sạch sẽ, trang trọng. Trước khi bày lễ, có thể xông trầm để thanh tẩy không gian, tăng sự trang nghiêm.

Gia đình bày tất cả lễ vật đã chuẩn bị lên bàn theo hướng dẫn sắp xếp ở trên. Mặc quần áo sạch sẽ, trang trọng cho bé và cả gia đình.

• Mẹo nhỏ (Optional): Trước khi bày lễ, bạn có thể xông trầm bằng bột trầm hương nguyên chất để thanh tẩy không gian, giúp loại bỏ uế khí và làm tăng sự trang nghiêm, ấm cúng cho buổi lễ.

Bước 3: Thắp hương và đọc văn khấn

Người lớn tuổi nhất hoặc bố mẹ bé sẽ thắp 3 nén hương, vái 3 vái. Sau đó, đọc bài văn khấn một cách to, rõ ràng, nêu đầy đủ tên bé, bố mẹ, địa chỉ và lời cầu nguyện.

Người lớn tuổi nhất trong nhà (ông/bà) hoặc bố/mẹ của bé sẽ thắp 3 nén hương, vái 3 vái và đọc bài văn khấn (xem nội dung bên dưới).

• Để thể hiện lòng thành kính, bạn nên tìm hiểu hướng dẫn thắp nhang hương đúng cách để lời cầu nguyện được trọn vẹn.
• Khi đọc, cần đọc to, rõ ràng, rành mạch, nêu rõ tên tuổi của bé, ngày tháng năm sinh, và địa chỉ nhà để các vị thần linh, Bà Mụ chứng giám.

Bước 4: Nghi thức bốc mâm (Dự đoán tương lai)

Nghi thức này thực hiện sau khi hương tàn khoảng 2/3. Bố mẹ đặt mâm đồ chơi ra giữa và để bé tự bò đến chọn món đồ đầu tiên. Món đồ này được tin là “dự đoán” về nghề nghiệp tương lai của bé.

Sau khi hương tàn khoảng 2/3, bố mẹ đặt mâm đồ chơi ra giữa và để bé tự bò đến chọn (bốc) món đồ đầu tiên.

• Món đồ bé cầm lên đầu tiên được tin là sẽ “dự đoán” nghề nghiệp hoặc lĩnh vực bé gắn bó trong tương lai.
• Dù bé bốc món gì, gia đình cũng nên hoan hỉ và chúc phúc cho bé.

Bước 5: Hạ lễ và thụ lộc

Sau khi bé bốc mâm, bố mẹ vái 3 vái để tạ lễ, xin phép hạ lễ và đem giấy tiền vàng mã đi hóa. Các lễ vật ăn được (xôi, chè, gà) sẽ được gia đình và khách mời cùng “thụ lộc” để lấy may mắn.

Sau khi bé bốc mâm xong, bố mẹ vái 3 vái để tạ lễ, xin phép hạ lễ (hóa vàng).

• Đem giấy tiền vàng mã đi hóa.
• Các lễ vật (xôi, chè, gà) được gia đình và khách mời cùng nhau thụ lộc để lấy may mắn.
• Riêng trầu cau và xôi chè cúng 12 Bà Mụ, gia đình nên chia cho bạn bè, hàng xóm để san sẻ phước lành.

Văn Khấn Cúng Thôi Nôi (Bản Chuẩn và Dễ Đọc)

Bài văn khấn là lời trình báo và tạ ơn 12 Bà Mụ (Chư vị Tiên Nương), Thần linh, Thổ Địa, Ông Táo và gia tiên. Nội dung chính là nêu rõ tên tuổi bé, bố mẹ, địa chỉ, lý do cúng (tạ ơn bé tròn 1 tuổi) và lời cầu mong cho bé được bình an, khỏe mạnh, thông minh, tương lai rạng rỡ.

Bài văn khấn này dùng để khấn chung cho cả bàn thờ gia tiên, 12 Bà Mụ và các vị Thần linh.

(Thắp 3 nén hương, vái 3 vái rồi quỳ đọc)

(Vái 3 vái)

4 Sai Lầm Thường Gặp Cần Tránh Khi Cúng Thôi Nôi

Bốn sai lầm phổ biến nhất bao gồm: (1) Cúng sai giờ (cúng vào buổi chiều/tối thay vì buổi sáng), (2) Thiếu mâm cúng Thần Tài – Thổ Địa, (3) Đặt mâm cúng mặn chung với bàn thờ Phật, và (4) Cho bé bốc mâm đồ chơi trước khi khấn xong.

1. Cúng sai giờ: Nhiều gia đình cúng vào buổi chiều hoặc tối. Lễ cúng thôi nôi mang tính chất trình báo, tạ ơn, nên thực hiện vào buổi sáng là tốt nhất.
2. Thiếu lễ vật: Sai lầm phổ biến nhất là chỉ cúng mâm 12 Bà Mụ mà quên cúng Thần Tài – Thổ Địa (là các vị thần cai quản đất đai, tài lộc trong nhà).
3. Đặt mâm cúng sai vị trí: Đặt mâm cúng Bà Mụ (mâm mặn) chung với bàn thờ Phật (chỉ cúng chay) là điều cấm kỵ.
4. Để bé bốc đồ chơi trước khi cúng: Nghi thức bốc mâm chỉ được thực hiện sau khi đã khấn vái xong (hương tàn 2/3).

Câu Hỏi Thường Gặp (FAQ)

Cúng thôi nôi cho bé theo ngày Âm hay Dương?

Theo truyền thống, lễ cúng thôi nôi được tính theo ngày Âm lịch của bé.

Nếu không biết chính xác ngày sinh Âm lịch thì làm thế nào?

Gia đình có thể linh động cúng theo ngày Dương lịch. Tấm lòng thành kính là quan trọng nhất.

Có bắt buộc phải có gà luộc không?

Gà luộc là lễ vật quan trọng, nhưng không bắt buộc. Nếu gia đình ăn chay hoặc có lý do riêng, có thể thay thế bằng mâm cúng chay.

Đồ cúng xong xử lý thế nào?

Giấy tiền vàng mã đem đi hóa. Đồ ăn (xôi, chè, gà) thì gia đình và khách mời cùng “thụ lộc” (ăn) để lấy may. Hoa trái cây thì chưng tiếp đến khi tàn.

• Vàng mã: Đem đi hóa sau khi lễ tạ kết thúc.
• Đồ ăn (xôi, chè, gà…): Gia đình và khách mời cùng “thụ lộc” (ăn) để lấy may mắn.
• Hoa, trái cây: Chưng tiếp trên bàn thờ cho đến khi tàn thì hạ xuống.